Uticaj sna na regulaciju apetita
Da li ste nekada nakon neprospavane noći naredno jutro osjetili ogromnu glad, čiji intenzitet se ne bi smanjivao ni nakon obroka. Tokom čitavog narednog dana biste osjećali da vam je apetit veći nego uobičajeno i da imate posebnu želju za junk hranom? Postoje brojna istraživanja koja objašnjavaju ovo i govore o povezanosti i uzročno-posljedičnoj vezi kvaliteta sna i regulacije apetita.
Piše: Tajna Klisura
San i jelo spadaju među najosnovnije ljudske funkcije, i obje su esencijalne za život. Mnoga istraživanja su upravo rađena na temu povezanosti kvaliteta i dužine sna sa apetitom i njegovom regulacijom.
San ima veoma važnu ulogu u cjelokupnom funkcionisanju našeg organizma, a njegovi prekidi i fragmentisanje, mogu imati ogromne posljedice na naše zdravlje.
Leptin, poznat i kao hormon sitosti, obaviještava regulatorne centre u mozgu o energetskom stanju našeg organizma. Koncentracije leptina u krvi su veoma osjetljive na promjene u energetskom balansu što rezultira time da unosimo više ili manje kalorija. Jednostavnije rečeno, ukoliko smo mnogo gladni, nizak nivo leptina će postaći veći kalorijski unos, i obrnuto. Istraživanja rađena na štakorima su pokazala da pothranjenost i izgladnjivanje dovodi do loše kvalitete sna, a totalno uskraćivanje sna do prejedanja.
Rađena su istraživanja na pacijentima sa sindromom opstruktivne apnee – OSAS (engl. obstructive sleep apnea syndrome); san okarakterisan periodičnim prekidima dotoka zraka u gornjim disajnim putevima u trajanju od 3 do 10 s, kao i sa apneom koja je uzrokovana snom (učestalo hrkanje). Apnea predstavlja ozbiljan poremećaj koji uzrokuje da tokom sna “zaboravljamo da dišemo“ odn. na trenutke zaista prestajemo sa disanjem. Klinički gledano, pretilost je veliki rizični faktor za razvijanje OSAS, te je i sam sindrom povezan sa hormonalnim i metaboličkim izmjenama koje bi mogle dovesti do pretilosti. Jedno od istraživanja rađeno je u cilju proučavanja neovisne uloge apnee i pretilosti na nivou specifičnih metaboličkih hormona u plazmi (adiponektin, grehlin i leptin) kod pacijenata sa OSAS.
Rezultati su pokazali velike razlike u nivoima leptina (hormona sitosti) kod pretilih pacijenata sa OSAS i kontrolne grupe bez OSAS sindroma. Naime, nivoi leptina su kod OSAS pacijenata bilo značajno niži (jutranja i večeranja mjerenja) u odnosu na kontrolnu skupinu. Leptin, kao jedan od osnovnih signalizatora energetskog stanja našeg organizma, je po velikom broju istraživanja, pod velikim uticajem kvaliteta i dužine sna. Nakon što su pacijenti sa OSAS sindromom podrvgnuti terapiji kontinuiranog dotoka zraka u gornje disajne puteve, vrijednosti leptina su značajno povišene, na osnovu čega se zaključilo da su nivoi leptina veoma ovisni o kvalitetu sna.
Pored toga što utječe na snižene koncentracije hormona sitosti, restrikcija sna dovodi i do povišenih vrijedenosti hormona gladi (grehlin), posebno u večernjim satima. U istraživanjima rađenim na ženskim subjektima, nakon nekoliko dana restriktivnog sna (3 sata sna tokom noći) nivoi leptina su u jutarnjim satima bili povišeni, dok su u večerenjim satima vrijednosti znatno opale. Ove rezultate možemo povezati sa učestalom praksom konzumiranja velike količine kalorija u kasnovečernjim satima kod osoba koje nemaju kvalitetan san.
Zaključujemo da je san veoma važan faktor ukoliko imamo cilj gubljenja kilaže, čija dugoročna restrikcija mnogo umanjuje mogućnost postizanja željenog rezultata.